Kalveropfok en transtitie

Gezonde koe, gezond kalf

Tekst door: Henk ten Have, gepubliceerd in “Veehouder & Veearts – april 2023”.

De transitieperiode van de koe is van grote invloed op de levensvatbaarheid van het kalf bij de geboorte. Hoe kun je de transitieperiode optimaliseren en daarmee het percentage levend geboren kalveren verhogen? Dierenarts Mark van Kleef legt het uit.

Het aantal kalveren dat tijdens en vlak na de geboorte sterft is met bijna 7 procent nog steeds zorgelijk. Dat zegt dierenarts Mark van Kleef van Klevet Koeienpraktijk. Van Kleef legt zich toe op advisering aan melkveehouders en geeft daarnaast ook workshops. Tijdens workshops over kalveropfok voor melk- veehouders vertelt hij onder andere over de uitval van kalveren in de verschillende leeftijdsgroepen en hoe die kan worden verminderd.

De oorzaak van sterfte van kalveren tijdens en vlak na de geboorte kan gelegen zijn in de transitieperiode van de moederkoe. Een succesvolle transitieperiode is in veel opzichten belangrijk, ook voor de levens- vatbaarheid van het kalf. Mark van Kleef legt uit welke onderdelen van de transitie- periode invloed kunnen hebben op de gezondheid van het kalf rond de geboorte en welke verbeteringen je op die onderdelen kunt doorvoeren.

Voorkom stress

Stress is slecht voor de koe en daarmee voor het kalf. Hoe minder stress een koe ervaart, hoe beter de ontwikkeling van haar kalf. “Hergroeperen is een veroorzaker van stress. Daarom ben ik voorstander van één droogstandsgroep, zodat de koe niet telkens aan een nieuwe groep met een nieuwe rangorde hoeft te wennen. Zorg er ook voor dat er geen doodlopende gangen zijn, zodat een ranglaag dier altijd kan vluchten”, aldus Van Kleef.

Het afzonderen van de koe in een afkalfstal geeft ook stress bij de koe. Doe dat daarom zo laat mogelijk en zorg ervoor dat de koe contact kan blijven houden met de rest van het koppel.

De diagnose van mastitis bij melkkoeien: methoden en tools

De eerste diagnose wordt gesteld op klinische kenmerken (klinische mastitis) en met het celgetal op de MPR (subklinische mastitis). De volgende stap is altijd het nemen van melkmonsters. Zorg dat je dat op een schone en juiste wijze doet. Op deze melkmonsters kan een bacteriologisch onderzoek verricht worden. Klevet Koeienpraktijk maakt gebruik van gerenommeerde, maar ook praktisch ingestelde laboratoria om snel een correcte uitslag te krijgen. Dit is een essentieel onderdeel in de aanpak van mastitis. Ten eerste achterhalen we op deze manier de kiemen die de mastitis veroorzaken. Dit is belangrijk om te begrijpen hoe de kiem zich op je bedrijf verspreidt. Alleen met deze informatie is een goed plan van aanpak te maken. Daarnaast kun je een gevoeligheidsbepaling laten verrichten op de kiem. Dat is belangrijk om geselecteerde koeien op een juiste manier te behandelen.

Onderbezetting in droogstandsgroep

In het verleden heeft men bij de aanpak van mastitis teveel aandacht gehad voor de behandeling van mastitis. Daarmee werden er verwachtingen geschapen die niet uitkwamen. Een behandeling van een koe met mastitis moet doelgericht zijn en met een redelijke kans op succes. De eerste klap dient raak te zijn. Chronische koeien behandelen is zinloos. Klevet Koeienpraktijk levert geen medicijnen en kan daardoor een echt onafhankelijk advies geven. Een tijdige detectie van mastitis en een juiste selectie van koeien geeft een meer bevredigend resultaat en zorgt ook voor een verantwoord antibioticagebruik. Klevet koeienpraktijk ondersteunt in de selectie van koeien en het opstellen van een behandelprotocol, maar alleen als onderdeel van een totaalaanpak van mastitis.

Preventie van mastitis bij melkkoeien: tips voor een gezonde veestapel

“Drogestofopname is de key-factor in de droogstand”, vertelt Van Kleef. Door onvoldoende drogestofopname kunnen koeien al voor het afkalven in een negatieve energiebalans komen, wat ook van invloed is op het geboorteproces. “Het calciummetabolisme kan al tijdens het afkalven onder druk staan, waardoor het geboorteproces stagneert. Zorg er daarom voor dat de droge koeien gelijktijdig kunnen vreten door een bezetting van maximaal 80 procent aan het voerhek aan te houden; een droge koe is immers breder dan een melk- gevende koe, vier koeien bezetten meestal vijf vreetplaatsen. Voor wat betreft de bezettingsgraad bij de boxen: alle koeien moeten gelijktijdig kunnen gaan liggen.” Bied op meerdere plekken in de drogekoeiengroep drinkwater aan. De koeien dienen te allen tijde veel en schoon drinkwater tot zich te kunnen nemen. Dit stimuleert ook weer de drogestofopname.

Voorkom hittestress

Voorkom hittestress, ook bij droge koeien. Van Kleef: “Droge koeien worden wat dat betreft nog weleens vergeten.” Hittestress bij de koe is ook schadelijk voor het ongeboren kalf, blijkt uit onderzoek in de Ver- enigde Staten. Een onderzoeksteam ont- dekte dat kalveren van koeien met hittestress onder andere een lager geboortegewicht hadden. Door hittestress vreten de koeien te weinig. Zorg dus voor goede ventilatie. Van Kleef: “Denk goed na over een ventilatieplan en hang niet zomaar her en der wat ventilatoren. Bedenk dat het vooral van belang is dat de koeien voldoende lig- tijd houden, richt je ventilatieplan dus met name op de ligplekken. Ventileer bij voor- keur op basis van de THI (Temperature- Humidity-Index), dus op basis van temperatuur en luchtvochtigheid.”

Conditie: niet te vet

Het is belangrijk dat koeien niet te vet de droogstand ingaan. Stuur op een conditie- score van 3-3,5 bij afkalven. “Deze conditiescore moet bij voorkeur al bereikt zijn bij het droogzetten”, vertelt Van Kleef. Vette koeien zijn een risicofactor: het kan leiden tot slepende melkziekte en leververvetting. Slepende melkziekte en leververvetting kunnen ook al vóór het afkalven plaatsvinden. Dat is van invloed op het geboorteproces en daarmee de levenskans van het kalf. Te vet afkalven, met name van vaarzen, kan ook zorgen voor een zwaar(der) geboorteproces. Het zorgt ervoor dat de geboorteweg moeilijker oprekt.

Mineralen in droogstandvoer

Droge koeien moeten beschikken over smakelijk voer voor een maximale dro- gestofopname. Daarnaast moet het voer ook heel de dag beschikbaar zijn. De pensvulling moet een score 5 zijn. Vergeet zeker ook niet om voldoende vita- minen en mineralen te voeren aan de droge koeien. “Een seleniumtekort bij- voorbeeld in koeien, zorgt ook voor een seleniumgebrek bij kalveren”, zegt Van Kleef. Uit onderzoek is gebleken dat op bedrijven waar veel kalveren dood wer- den geboren, in drie van de vier gevallen een tekort aan selenium en vitamine E de oorzaak was.

Afkalfstal

Zoals hierboven al aangegeven: doe de koe zo laat mogelijk in de afkalfstal en zorg dat het dier contact kan houden met de rest van het koppel. De afkalfstal is schoon, ruim (als de koe voluit perst gaat ze op haar zij liggen, kantelt haar bekken en strekt ze haar achterpoten, daar moet ruimte voor zijn), goed ingestrooid en voorzien van voldoende voer en water. Zorg dat de hulpmiddelen voor de geboorte klaarstaan: zeep, glijmiddel, trekmateriaal in de vorm van kettinkjes of schone touwtjes en eventueel een verlosapparaat, zodat je indien nodig kunt helpen bij de geboorte van het kalf.

Download het gratis e-book: “In 10 stappen naar een succesvolle transitieperiode